دکتر فاطمــــه عباســــی

درمان تیروئید یکی از مهم‌ ترین اقدامات پزشکی برای حفظ سلامت کلی بدن و جلوگیری از عوارض جدی ناشی از اختلالات هورمونی است و بسته به نوع مشکل تیروئید، روش های مختلفی از جمله مصرف داروهای هورمونی، ید رادیواکتیو یا حتی جراحی مورد استفاده قرار می‌گیرد و درمان به‌ موقع علائمی مانند خستگی شدید، نوسان وزن، اختلالات قلبی و مشکلات پوستی را به‌ طور قابل توجهی کاهش می‌دهد و کیفیت زندگی بیمار را بهبود می‌بخشد، با وجود پیشرفت های پزشکی، انتخاب روش مناسب نیازمند ارزیابی دقیق و مشورت با پزشک متخصص است، اما کدام روش برای شما مناسب‌ تر است؟

اهمیت درمان به‌ موقع اختلالات تیروئید

درمان به‌ موقع اختلالات تیروئید نقش بسیار حیاتی در پیشگیری از عوارض جدی و حفظ سلامت عمومی بدن دارد، تأخیر در درمان باعث تشدید علائم مانند خستگی مزمن، مشکلات قلبی، نوسانات وزن شدید و حتی اختلال در عملکرد ذهنی می‌شود و همچنین، درمان سریع و صحیح از پیشرفت بیماری هایی مانند کم کاری یا پرکاری تیروئید جلوگیری کرده و احتمال بروز مشکلات ثانویه مانند گواتر یا ناباروری را کاهش می‌دهد و به همین دلیل، تشخیص زودهنگام و شروع به موقع درمان، کلید کنترل موفقیت‌ آمیز بیماری و بهبود کیفیت زندگی بیماران است.

هدف از درمان تیروئید چیست؟

هدف از درمان تیروئید، بازگرداندن و حفظ تعادل هورمون های تیروئید در بدن به سطح طبیعی است تا عملکرد صحیح سیستم های مختلف بدن تضمین شود و این درمان با کنترل علائم بیماری، جلوگیری از پیشرفت اختلالات تیروئید و کاهش خطر عوارض جدی مانند مشکلات قلبی، تغییرات وزن نامتعادل و اختلالات روانی، سلامت و کیفیت زندگی بیمار را بهبود می‌بخشد، به‌ علاوه درمان با بهبود متابولیسم بدن، انرژی و کارکرد سیستم ایمنی را تقویت می‌کند و مانع بروز مشکلات ثانویه می‌شود.

درمان دارویی تیروئید

درمان دارویی یکی از رایج‌ ترین و موثرترین روش‌ها برای کنترل اختلالات عملکرد این غده حیاتی است و بسته به نوع مشکل تیروئید، داروهای مختلفی به کار گرفته می‌شود که در دو دسته اصلی تقسیم می‌شوند:

درمان دارویی کم کاری تیروئید

در کم کاری تیروئید، غده تیروئید هورمون کافی تولید نمی‌کند و بدن دچار کمبود هورمون تیروکسین (T4) و تری‌یودوتیرونین (T3) می‌شود، در این حالت درمان اصلی تجویز هورمون‌های جایگزین تیروئید است که به صورت قرص لووتیروکسین مصرف می‌شود و این دارو باعث جبران کمبود هورمون‌ها شده و علائمی مانند خستگی، کاهش انرژی، افزایش وزن و افسردگی را بهبود می‌بخشد، دوز دارو باید دقیقا مطابق نظر پزشک تنظیم شود و معمولا به صورت روزانه مصرف می‌شود.

درمان دارویی پرکاری تیروئید

در پرکاری تیروئید، غده تیروئید بیش از حد هورمون تولید می‌کند که باعث افزایش سرعت متابولیسم بدن می‌شود و برای کنترل این وضعیت از داروهای مهارکننده سنتز هورمون تیروئید مانند متی‌مازول یا پروپیل تیوراسیل استفاده می‌شود و این داروها تولید هورمون را کاهش داده و علائمی مثل اضطراب، تعریق زیاد، کاهش وزن ناخواسته و تپش قلب را کاهش می‌دهند.

نکات مهم:

• مصرف منظم و پیگیری دقیق دوز دارو توسط پزشک ضروری است.

• آزمایش‌های دوره‌ای خون برای بررسی سطح هورمون‌ها و تنظیم دوز دارو انجام می‌شود.

• قطع ناگهانی دارو باعث بازگشت علائم یا تشدید بیماری می‌شود.

• برخی داروها و مکمل‌ها با داروهای تیروئید تداخل داشته و باید با پزشک مشورت شود.

• عوارض جانبی داروها خفیف است اما در صورت بروز علائمی مانند راش پوستی، مشکلات گوارشی یا تغییرات غیرمعمول، باید به پزشک اطلاع داد.

درمان تیروئید با ید رادیواکتیو

یکی از روش‌ های مؤثر و پرکاربرد برای کنترل و درمان برخی اختلالات تیروئید، به‌ ویژه پرکاری تیروئید و گواترهای بزرگ است و در این روش از ایزوتوپ ید-۱۳۱ استفاده می‌شود که خاصیت رادیواکتیو دارد و به‌ طور طبیعی توسط غده تیروئید جذب می‌شود، پس از ارزیابی و تایید پزشک، بیمار مقدار مشخصی از ید رادیواکتیو را به صورت خوراکی کپسول یا مایع دریافت می‌کند، ید جذب سلول های تیروئید شده و تابش آن به تدریج باعث تخریب سلول‌های بیش فعال و کاهش تولید هورمون‌های تیروئید می‌شود و این روند طی چند هفته تا چند ماه اثر کامل خود را نشان می‌دهد.

مزایای درمان ید رادیواکتیو شامل بدون نیاز به بستری، عدم نیاز به بیهوشی، اثر طولانی‌ مدت و موثر در کنترل بیماری و کاهش خطر عود نسبت به درمان دارویی تنها است و از معایب آن می‌توان به امکان بروز کم‌ کاری پس از درمان، منع مصرف برای زنان باردار و شیرده به دلیل خطرات احتمالی برای جنین و نوزاد، نیاز به رعایت نکات ایمنی و فاصله‌ گذاری اجتماعی کوتاه مدت به دلیل تابش رادیواکتیو و احتمال نیاز به دوزهای مجدد در برخی بیماران اشاره کرد.

جراحی تیروئید

یکی از روش‌ های موثر برای کنترل برخی مشکلات و بیماری‌های تیروئید است که زمانی انجام می‌شود که روش‌های غیرجراحی مانند دارودرمانی یا ید رادیواکتیو کافی نباشند یا شرایط خاصی وجود داشته باشد، در مواردی از قبیل وجود توده‌ها یا گره‌های بزرگ و مشکوک به بدخیمی، گواترهای بسیار بزرگ، پرکاری تیروئید مقاوم به درمان‌ های دارویی و ید رادیواکتیو، سرطان تیروئید و خونریزی یا درد شدید در ناحیه تیروئید ضروری است.

جراحی شامل دو روش تيروئيدکتومی جزئي یا برداشتن بخشی از غده تیروئید و تيروئيدکتومی کامل یا برداشتن کل غده تیروئید، که در موارد سرطان یا بیماری‌های شدید انجام می‌شود، است و به طور کلی تحت بیهوشی عمومی انجام می‌شود و با برش کوچکی در جلوی گردن، غده تیروئید به‌ طور کامل یا جزئی خارج می‌شود و پس از جراحی، بیمار به مدت کوتاهی در بیمارستان بستری شده و تحت نظر قرار می‌گیرد.

مدت زمان درمان تیروئید

مدت زمان درمان به نوع اختلال، شدت بیماری و روش درمانی انتخاب‌ شده بستگی دارد و برای هر بیمار متفاوت است، در کم‌ کاری تیروئید، درمان شامل مصرف مادام‌العمر داروهای هورمونی مثل لووتیروکسین است و تنظیم دقیق دوز دارو چند ماه طول می‌کشد تا سطح هورمون‌ها به حد طبیعی برسد و علائم بهبود یابند و در پرکاری تیروئید، درمان چندین ماه تا یک سال یا بیشتر طول می‌کشد، به‌ ویژه اگر از داروهای ضدتیروئید استفاده شود و در مواردی که از ید رادیواکتیو استفاده می‌شود، بهبود کامل می‌تواند چند هفته تا چند ماه زمان ببرد و گاهی نیاز به درمان مجدد وجود دارد.

در صورت انجام جراحی تیروئید، بخش اصلی درمان با عمل جراحی انجام می‌شود، اما بیمار نیاز به مصرف هورمون جایگزین مادام‌العمر دارد و به‌ طور کلی، تیروئید یک بیماری کوتاه‌م دت محسوب نمی‌شود و بسیاری از بیماران نیاز به درمان و پیگیری مداوم در طول زندگی دارند تا سطح هورمون‌ها پایدار باقی بماند و از بروز عوارض جلوگیری شود.

عوارض احتمالی روش‌های درمان تیروئید

عوارض احتمالی روش های درمان بسته به نوع درمان انتخابی متفاوت است و آگاهی از آن‌ها برای بیماران بسیار مهم است، در ادامه به‌ صورت موردی توضیح داده شده است:

عوارض دارو درمانی کم‌ کاری تیروئید

• ضربان قلب سریع یا نامنظم

• لرزش دست‌ها

• اضطراب یا بی‌قراری

• کاهش وزن غیرمنتظره

• مشکلات خواب

عوارض دارو درمانی پرکاری تیروئید

• بثورات پوستی و خارش

• مشکلات کبدی (به‌ندرت)

• درد مفاصل

• کاهش تعداد گلبول‌های سفید خون (آگرانولوسیتوز)، که می‌تواند باعث ضعف سیستم ایمنی شود

عوارض ید رادیواکتیو

• کم کاری دائمی تیروئید

• التهاب یا درد موقتی در گردن

• خشکی دهان یا تغییر در حس چشایی

• ممنوعیت بارداری تا چند ماه بعد از درمان

عوارض جراحی تیروئید

• آسیب به عصب حنجره

• کاهش سطح کلسیم خون به دلیل آسیب به غدد پاراتیروئید

• عفونت محل جراحی یا خونریزی

• نیاز به هورمون‌ درمانی جایگزین در صورت برداشتن کامل غده

سوالات متداول

در نهایت…

درمان تیروئید نقش مهمی در حفظ سلامت کلی بدن و پیشگیری از عوارض جدی ایفا می‌کند، انتخاب روش درمان، بسته به نوع اختلال و شرایط بیمار، شامل دارودرمانی، ید رادیواکتیو یا جراحی است و هر کدام از این روش‌ها با هدف بازگرداندن تعادل هورمونی و کاهش علائم انجام می‌شود، با پیگیری دقیق پزشکی، مصرف منظم دارو، رعایت رژیم غذایی و انجام آزمایش های منظم، بیماران زندگی سالم و باکیفیتی دارند و از پیشرفت یا عود بیماری جلوگیری می‌کنند.

تیروئید یک غده کوچک در گردن است که نقش بسیار حیاتی در بدن ما ایفا می‌کند و این غده به‌ طور عمده مسئول تولید هورمون‌هایی است که متابولیسم بدن را تنظیم کرده و بر عملکرد بسیاری از اعضای بدن از جمله قلب، مغز و عضلات تاثیرگذار است، مشکلات تیروئید مانند کم‌کاری یا پرکاری اثر زیادی بر سلامت عمومی فرد داشته بنابراین درک عملکرد و آگاهی از مشکلات رایج آن به شما کمک می‌کند تا بهتر از سلامت خود مراقبت کنید و در صورت بروز مشکل، به موقع اقدام کنید، این بیماری باعث ایجاد چه مشکلاتی می شود؟ چه علائمی به همراه دارد؟ چگونه می‌توان از بروز این مشکلات جلوگیری کرد؟

تیروئید چیست؟

تیروئید یک غده پروانه‌ای شکل است که در جلوی گردن درست زیر برجستگی کردن یا به اصطلاح سیب گلو قرار دارد و این غده وظیفه تولید هورمون‌هایی به نام‌ های تیروکسین (T4) و تری‌ یدوتیرونین (T3) را بر عهده دارد، این هورمون‌ها به تنظیم فرآیند های متابولیکی بدن کمک کرده و بر عملکردهای مختلفی مانند ضربان قلب، دمای بدن، هضم غذا و سطح انرژی تاثیر می‌گذارند.

هرگونه اختلال در عملکرد تیروئید منجر به مشکلاتی مانند کم‌کاری یا پرکاری می‌شود، بنابراین یکی از غدد بسیار مهم در بدن است که سلامت کلی بدن به عملکرد صحیح آن بستگی دارد.

علت بروز تیروئید

علت بروز اختلالات تیروئید در افراد متنوع بوده و به عوامل مختلفی بستگی دارد، یعنی همه افراد با علت یکسان به این بیماری دچار نمی‌شوند و برخی از علل رایج عبارتند از:

• بیماری‌ های خودایمنی مانند بیماری گریوز و هاشیموتو به غده تیروئید حمله کرده و باعث اختلال در عملکرد آن می‌شوند.

• ید برای تولید هورمون‌های تیروئید ضروری است و کمبود ید باعث بروز اختلالات می‌شود.

• برخی از اختلالات تیروئید نیز ارثی هستند و در خانواده‌ها منتقل می‌شوند، افرادی که سابقه خانوادگی این بیماری را دارند بیشتر در معرض این مشکلات قرار دارند.

• استرس‌های مزمن و تغییرات هورمونی ناشی از بارداری یا یائسگی بر عملکرد تیروئید تاثیرگذار هستند.

• برخی داروها مانند داروهای شیمی درمانی یا درمان‌های تیروئید موجب اختلال در عملکرد آن می‌شوند.

علائم تیروئید

علائم اختلالات تیروئید بسته به نوع مشکل کم کاری غده یا پرکاری آن نیز متفاوت هستند، در اینجا علائم رایج برای کم‌کاری و پرکاری آورده شده است:

علائم کم‌ کاری (هیپوتیروئیدیسم)	علائم پرکاری (هیپرتیروئیدیسم)
خستگی و ضعف عمومی	افزایش ضربان قلب یا تپش قلب
افزایش وزن بدون دلیل واضح	کاهش وزن بدون تغییر در رژیم غذایی یا فعالیت بدنی
سردی زیاد و حساسیت به سرما	اضطراب و نگرانی‌های بیش از حد
خشکی پوست و مو	تعریق زیاد و حساسیت به گرما
احساس افسردگی یا ناراحتی	لرزش دست‌ها
یبوست	بی‌خوابی یا مشکلات خواب
کاهش ضربان قلب	اسهال یا افزایش فعالیت روده‌ها
پف کردگی صورت و یا تورم در نواحی مختلف بدن	ضعف عضلانی
کاهش تمرکز و حافظه	تغییرات در پوست (نرمی و ریزش مو)
افزایش کلسترول خون	–
کاهش میل جنسی	–

📢 برای کسب اطلاعات بیشتر در این زمینه و در صورتی که علائم گفته شده را مشاهده کردید باید به پزشک جهت معاینه مراجعه نمایید، جهت دریافت نوبت از دکتر فاطمه عباسی با شماره های ۰۲۱-۲۲۳۷۸۳۹۸ و ۰۹۳۸۳۵۴۳۹۰۰ تماس بگیرید.

انواع تیروئید

تیروئید اصولا به دو دسته عمده کم‌کاری و پرکاری تقسیم می‌شوند و این مشکلات به دلایل مختلفی ایجاد می‌شوند، انواع اصلی اختلالات عبارتند از:

کم‌کاری تیروئید (هیپوتیروئیدیسم)

این بیماری زمانی رخ می‌دهد که غده تیروئید نتواند هورمون‌های کافی تولید کند و این امر به کند شدن عملکردهای بدن منجر می‌شود، علائم آن شامل خستگی، افزایش وزن، حساسیت به سرما، یبوست و افسردگی است و شایع‌ترین علت کم‌ کاری بیماری هاشیموتو است که در دسته بیماری های خود ایمنی قرار دارد.

پرکاری تیروئید (هیپرتیروئیدیسم)

در این وضعیت، غده تیروئید هورمون‌های زیادی تولید می‌کند که باعث افزایش سرعت متابولیسم بدن می‌شود و علائم آن شامل کاهش وزن، اضطراب، لرزش، تپش قلب و تعریق زیاد است، یکی از شایع‌ترین علل پرکاری، بیماری گریوز است که این مورد هم یک بیماری خودایمنی است.

نئوپلاسم تیروئید

نئوپلاسم‌های تیروئید به تومورهای غده تیروئید اطلاق می‌شود که می‌توانند خوش‌خیم یا بدخیم باشند، تومورهای خوش‌خیم معمولا خطر کمتری دارند، اما تومورهای بدخیم به سرطان منجر می‌شوند.

هیپرتروفی

این حالت به دلیل کمبود ید یا اختلالات دیگر در عملکرد تیروئید رخ می‌دهد و در این وضعیت، غده تیروئید به طور غیرعادی بزرگ می‌شود که باعث ایجاد فشار بر نواحی اطراف مانند نای و مری خواهد شد.

تشخیص تیروئید

تشخیص اختلالات تیروئید از طریق ترکیبی از معاینه بالینی، آزمایش‌های خون و گاهی تصویربرداری انجام می‌شود و با تجویز آزمایش خون، میزان هورمون‌های تیروکسین T4 و تری‌یودوتیرونین T3 و هورمون تحریک‌کننده تیروئید (TSH) اندازه‌گیری می‌شود، سطح بالای TSH معمولا نشان‌ دهنده کم‌ کاری است، در حالی که پایین بودن سطح TSH نشان‌ دهنده پرکاری است.

علاوه بر آزمایش‌های خون، در صورت نیاز، تصویربرداری از غده با استفاده از سونوگرافی یا حتی اسکن هسته‌ای ممکن است برای شناسایی گواتر یا تومورها انجام شود و در برخی موارد، دکتر فاطمه عباسی بیوپسی را از بافت تیروئید برای بررسی احتمال وجود سرطان تجویز می‌کند.

روش های پیشگیری از بروز تیروئید

برای پیشگیری از بروز بیماری‌های تیروئید، رعایت چند نکته مهم کمک‌ کننده است:

• ید یکی از عناصر ضروری برای تولید هورمون های تیروئید است و مصرف نمک یددار و مواد غذایی غنی از ید مانند ماهی، لبنیات و تخم‌ مرغ می‌تواند کمبود ید را جبران کند.

• مصرف میوه‌ها، سبزیجات و غلات کامل به حفظ سلامت تیروئید کمک می‌کند، از خوردن زیاد غذاهای حاوی ترکیبات ضد ید مثل کلم و سویا به‌ صورت خام باید پرهیز کرد.

• استرس زیاد عملکرد تیروئید را تحت تأثیر قرار می‌دهد و ورزش منظم و خواب کافی به حفظ تعادل هورمونی کمک می‌کند.

• مواد شیمیایی و آلاینده‌ها مانند فلزات سنگین یا برخی سموم عملکرد تیروئید را مختل می‌کنند و استفاده از محیط‌ های پاکیزه و ایمن مهم است.

• چکاپ های دوره‌ای و آزمایش های تیروئید به شناسایی زودهنگام مشکلات کمک می‌کند و از پیشرفت بیماری جلوگیری می‌کند.

عوارض تیروئید چیست؟

عوارض تیروئید به نوع اختلال آن بستگی دارد، در صورتی که مشکلات درمان نشوند یا دیر تشخیص داده شوند، می‌توانند مشکلات جدی به وجود آورند.

• افزایش وزن در کم کاری

• خستگی مفرط در کم کاری

• مشکلات قلبی

• اختلالات روانی از قبیل افسردگی، اضطراب، و کاهش تمرکز در کم کاری

• یبوست و مشکلات گوارشی در کم کاری

• کاهش وزن در پرکاری

• افزایش فشار خون در پرکاری

• لرزش دست‌ها در پرکاری

• ضعف عضلانی در اثر پرکاری

سوالات متداول 

در نهایت…

همانطور که دانستید، تیروئید یکی از غدد حیاتی بدن است که نقش مهمی در تنظیم متابولیسم، انرژی و عملکرد بسیاری از اعضای بدن ایفا می‌کند و اختلالات از جمله کم‌کاری و پرکاری، تاثیرات چشمگیری بر سلامت جسمی و روحی فرد دارد و علائم مختلفی مانند خستگی، تغییرات وزنی، اضطراب یا افسردگی ایجاد می‌کنند. خوشبختانه، این اختلالات قابل تشخیص و درمان هستند و درمان این اختلالات به نوع بیماری بستگی دارد و شامل داروهای هورمونی، ید رادیواکتیو، جراحی یا درمان‌های دیگر است، مدیریت صحیح این بیماری به بهبود زندگی فرد کمک کرده و از بروز مشکلات جدی‌ جلوگیری خواهد کرد.