تیروئید در کودکان نقش حیاتی در رشد، تکامل مغز و تنظیم متابولیسم ایفا می‌کند و هرگونه اختلال در عملکرد این غده کوچک اما مه تأثیرات جدی بر سلامت جسمی و روانی کودک می‌گذارد، کم کاری یا پرکاری تیروئید در سنین پایین با علائمی چون خستگی، تأخیر در رشد، مشکلات یادگیری یا تغییرات رفتاری همراه است و تشخیص به موقع و درمان مناسب، از بروز عوارض جدی جلوگیری می‌کند، آیا می‌دانید چگونه می‌توان اختلالات تیروئیدی را در کودکان زود تشخیص داد؟
انواع اختلالات تیروئید در کودکان
اختلالات تیروئید در کودکان به دو دسته اصلی تقسیم می‌شوند:
کم کاری
در این حالت، غده تیروئید به اندازه کافی هورمون تولید نمی‌کند و کم کاری تیروئید مادرزادی از بدو تولد وجود دارد و اگر درمان نشود می‌تواند باعث عقب‌ماندگی ذهنی شود، غربالگری نوزادان برای شناسایی آن ضروری است.
کم‌کاری اکتسابی تیروئید معمولا در سنین بالاتر رخ می‌دهد و شایع ترین علت آن بیماری خودایمنی هاشیموتو استو علائمی مانند خستگی، کندی رشد، خشکی پوست و یبوست دیده می‌شود.
پرکاری
در تیروئید پرکار، تیروئید بیش از حد هورمون ترشح می‌کند و شایع‌ترین علت در کودکان بیماری گریوز نوعی اختلال خودایمنی که منجر به فعالیت بیش از حد تیروئید می‌شود و علائم آن شامل کاهش وزن، بی قراری، تعریق زیاد، تپش قلب و بیرون زدگی چشم‌ها است.
ندول یا گره تیروئید
گره‌هایی در بافت تیروئید که خوش خیم یا در موارد نادر، بدخیم هستند و بررسی آن‌ها با سونوگرافی و آزمایش‌های تکمیلی انجام می‌شود.
علائم شایع تیروئید در کودکان
علائم تیروئید در کودکان بسته به نوع اختلال کم‌کاری یا پرکاری متفاوت است، اما در ادامه به شایع ترین علائم هر دو نوع اشاره شده است:
- رشد کند قد و تأخیر در بلوغ
- خستگی و خواب‌آلودگی زیاد
- یبوست
- خشکی پوست و ریزش مو
- صورت پف‌دار و زبان بزرگ
- کاهش تمرکز و مشکلات یادگیری
- افزایش وزن بدون علت
- صدای خشن یا کلفت
- احساس سرمای مداوم
- کاهش وزن با وجود اشتهای زیاد
- تعریق زیاد و عدم تحمل گرما
- تپش قلب و اضطراب
- بی‌قراری و مشکل در خواب
- بزرگ شدن تیروئید (گواتر)
- لرزش دست‌ها
- بیرون‌زدگی چشم‌ها
- اسهال یا حرکات مکرر روده
در صورت مشاهده علائم بالا باید به یک متخصص غدد در تهران مراجعه کنید، دکتر فاطمه عباسی در این زمنیه فعالیت می کنند برای دریافت نوبت با شماره ۰۹۳۸۳۵۴۳۹۰۰ تماس بگیرید.
دلایل بروز تیروئید در کودکان
اختلالات تیروئید در کودکان به دلایل مختلفی بروز می‌کنند، کم‌کاری مادرزادی تیروئید به دلیل رشد ناقص یا نبود غده تیروئید در نوزادان ایجاد می‌شود و بیماری هاشیموتو، شایع ترین علت کم کاری اکتسابی، نوعی اختلال خودایمنی است که در آن بدن به غده تیروئید حمله می‌کند، کمبود ید نیز نقش مهمی در کاهش عملکرد تیروئید دارد.
از سوی دیگر، پرکاری تیروئید اغلب ناشی از بیماری گریوز است که آن‌هم یک اختلال خودایمنی محسوب می‌شود و مصرف بیش‌ازحد داروی تیروئید یا التهاب غده تیروئید نیز موجب پرکاری می‌شود.
روش‌های تشخیص اختلالات تیروئید در کودکان
تشخیص اختلالات تیروئید در اطفال با ترکیبی از بررسی علائم بالینی، آزمایش‌های خون و تصویربرداری انجام می‌شود و مهم ترین روش‌ها عبارت‌اند از:
آزمایش های خون
TSH شاخص اصلی برای ارزیابی عملکرد تیروئید؛ بالا بودن آن نشانه کم کاری و پایین بودن آن نشانه پرکاری تیروئید است، T4 و T3 آزاد اندازه‌گیری هورمون‌های تیروئیدی برای بررسی شدت اختلال و آنتی‌بادی های تیروئیدی مانند آنتی TPO و آنتی‌تیروگلوبولین، جهت شناسایی بیماری‌های خودایمنی مانند هاشیموتو یا گریوز بررسی می شوند.
سونوگرافی
سونوگرافی تیروئید برای بررسی اندازه غده، وجود ندول، کیست یا التهاب؛ یک روش غیرتهاجمی و دقیق انجام می شود.
اسکن تیروئید با ید رادیواکتیو (RAIU)
در موارد خاص برای تشخیص نوع گره یا فعالیت تیروئید استفاده می‌شود.
بررسی های رشدی و جسمی
پزشک با بررسی قد، وزن، بلوغ و رشد ذهنی کودک، به نشانه های ظاهری اختلال پی می‌برد.
درمان تیروئید در کودکان
درمان اختلالات تیروئید در کودکان به نوع بیماری و شدت آن بستگی دارد و باید تحت نظر پزشک متخصص غدد کودکان انجام شود.
درمان دارویی برای کم کاری
قرص لووتیروکسین رایج ترین و مؤثرترین درمان برای کم‌کاری تیروئید است و این دارو جایگزین هورمون تیروئید در بدن می‌شود و معمولا به صورت روزانه مصرف می‌گردد، بررسی سطح TSH و T4 هر چند وقت یک بار برای تنظیم دوز دارو ضروری است.
در کم‌کاری مادرزادی، درمان باید در هفته‌های اول تولد آغاز شود تا از آسیب مغزی و عقب ماندگی ذهنی جلوگیری شود.
درمان دارویی پرکاری
داروهای ضد تیروئید مانند متی‌مازول کاهش تولید هورمون تیروئید با مهار عملکرد غده را به همراه دارد و داروهای کنترل کننده علائم مانند بتابلوکرها (پروپرانولول) برای کاهش تپش قلب و لرزش استفاده می شود.
در موارد خاص ممکن است از ید رادیواکتیو یا جراحی تیروئید استفاده شود، به ویژه زمانی که داروها مؤثر نباشند یا عوارض شدید ایجاد شود، رعایت دقیق دستورات پزشک، مراجعه‌های منظم و کنترل آزمایش‌ها، برای موفقیت در درمان اختلالات تیروئید در کودکان بسیار ضروری است.
عوارض احتمالی عدم درمان به موقع
عدم درمان به موقع اختلالات تیروئید در اطفال منجر به بروز عوارض جدی و بعضا جبران‌ناپذیر می‌شود و این عوارض بسته به نوع اختلال متفاوت‌اند:
در کم کاری:
- عقب ماندگی ذهنی و اختلال در تکامل مغز به‌ویژه در نوزادان
- تأخیر در رشد قدی و بلوغ جنسی
- افزایش وزن غیرطبیعی و چاقی مفرط
- کاهش توان یادگیری و تمرکز در مدرسه
- اختلالات قلبی و تنفسی در موارد شدید
در پرکاری:
- کاهش وزن شدید و سوءتغذیه
- مشکلات قلبی مانند تپش قلب و فشار خون بالا
- اختلالات خواب، اضطراب و تحریک پذیری شدید
- تأثیر منفی بر رشد جسمی و استخوانی کودک
- بیرون زدگی چشم‌ها و تغییرات ظاهری بلندمدت
تشخیص و درمان زودهنگام، کلید پیشگیری از این عوارض است و غفلت در درمان می‌تواند تأثیرات بلند مدتی بر سلامت جسمی و روانی کودک داشته باشد.
سوالات متداول
علائم تیروئید در کودکان بیشتر با اختلال در رشد، تأخیر در بلوغ و مشکلات یادگیری بروز می‌کند، در حالی که در بزرگسالان بیشتر شامل تغییرات متابولیسم، خلق و خو و وزن است.
کم کاری تیروئید ممکن است منجر به افزایش وزن و پرکاری آن به کاهش وزن شدید بیانجامد.
در نهایت…
تیروئید در کودکان نقش حیاتی در رشد جسمی، ذهنی و متابولیسم دارد، اختلالات آن اگر به موقع تشخیص داده نشوند، می‌توانند موجب مشکلات جدی مانند عقب ماندگی رشد یا اختلالات یادگیری شوند و با غربالگری نوزادان، بررسی علائم هشداردهنده و درمان منظم، می‌توان از بسیاری از عوارض جلوگیری کرد، پیگیری مداوم و همکاری با پزشک، کلید سلامت کودک است.
