بسیاری از افراد زمانی که دچار افزایش وزن غیرمنتظره می‌شوند، دلیل اصلی را در رژیم غذایی یا کم تحرکی جست و جو می‌کنند، اما آیا تا به حال به نقش غده تیروئید در این موضوع فکر کرده‌اید؟ تیروئید یکی از مهم ترین غدد درون ریز بدن است که وظیفه تولید هورمون هایی برای تنظیم متابولیسم و سوخت و ساز را بر عهده دارد، اختلال در عملکرد این غده، به ویژه کم کاری تیروئید باعث کند شدن متابولیسم و در نتیجه افزایش وزن می‌شود و بسیاری از افراد از این ارتباط آگاه نیستند و ممکن است با روش های نادرست سعی در کاهش وزن داشته باشند، به نظر شما چگونه می‌توان این مشکل را به درستی مدیریت کرد؟
نقش هورمون های تیروئید در متابولیسم
هورمون‌های تیروئید، به ویژه تیروکسین T4 و تری‌یدوتیرونین T3 نقش بسیار مهمی در تنظیم متابولیسم بدن ایفا می‌کنند و این هورمون‌ها سرعت مصرف انرژی، تولید حرارت و میزان مصرف اکسیژن را در سلول‌های بدن کنترل می‌کنند و در واقع حکم تنظیم کننده اصلی فعالیت های متابولیک را دارند و زمانی که تیروئید به درستی کار کند، متابولیسم در سطح طبیعی باقی می‌ماند و بدن می‌تواند وزن خود را به خوبی مدیریت کند، اما در صورت کم کاری تیروئید، تولید این هورمون‌ها کاهش می‌یابد و متابولیسم کند می‌شود که این موضوع باعث ذخیره بیشتر چربی و افزایش وزن می‌گردد و در مقابل، پرکاری تیروئید متابولیسم را بیش از حد فعال کرده و موجب کاهش وزن می‌شود.
چرا تیروئید باعث افزایش وزن می‌شود؟
زمانی که فرد دچار کم کاری تیروئید می‌شود، سطح این هورمون‌ها کاهش می‌یابد و در نتیجه متابولیسم بدن کند می‌شود و این کاهش سرعت سوخت و ساز باعث می‌شود بدن کالری‌های دریافتی را به جای مصرف، ذخیره کرده و به مرور منجر به افزایش وزن می‌شود
علاوه بر این، کم کاری تیروئید می‌تواند باعث تجمع مایعات و تورم بافت‌ها شود که خود به افزایش وزن ظاهری کمک می‌کند. به همین دلیل، افرادی که به طور ناگهانی و بدون تغییر سبک زندگی دچار اضافه‌وزن می‌شوند، باید عملکرد تیروئید خود را بررسی کنند.
تاثیر پرکاری بر افزایش وزن
برخلاف کم کاری، پرکاری تیروئید معمولا باعث کاهش وزن می‌شود، نه افزایش آن و در پرکاری، غده تیروئید مقدار زیادی هورمون تولید می‌کند و این امر موجب افزایش بیش از حد متابولیسم بدن می‌شود و سرعت بالای متابولیسم باعث می‌شود بدن انرژی و کالری‌ها را با سرعت بیشتری مصرف کند، حتی اگر فرد اشتهای زیادی داشته باشد یا بیشتر غذا بخورد
به همین دلیل، افراد مبتلا به پرکاری تیروئید اغلب دچار کاهش وزن ناخواسته، ضعف عضلانی و بی‌حالی می‌شوند، با این حال در برخی موارد نادر، پرکاری تیروئید به افزایش اشتها منجر شده و اگر کالری دریافتی بسیار بالا باشد، فرد ممکن است افزایش وزن اندکی را تجربه کند، اما این حالت بسیار کم اتفاق می‌افتد.
علائم افزایش وزن ناشی از مشکلات تیروئید
افزایش وزن ناشی از مشکلات تیروئید، به ویژه کم کاری، معمولا با مجموعه‌ای از علائم همراه است که به تشخیص بهتر این اختلال کمک می‌کنند، مهم‌ترین این علائم عبارت‌اند از:
خستگی و ضعف شدید
وقتی تیروئید دچار کم کاری می‌شود، بدن نمی‌تواند انرژی کافی تولید کند و سوخت‌وساز کاهش می‌یابد، این وضعیت باعث می‌شود فرد حتی با انجام کارهای ساده روزمره به سرعت احساس خستگی و بی‌حالی کند و نیاز به استراحت بیشتری داشته باشد.
تورم صورت و پف‌آلودگی چشم‌ها
کم‌کاری باعث تجمع مایعات در بافت‌های نرم بدن به ویژه در ناحیه صورت و اطراف چشم‌ها می‌شود و این حالت موجب ظاهر پف کرده و متورم چهره می‌شود و فرد احساس سنگینی یا فشار در اطراف چشم‌ها دارد.
خشکی و زبری پوست
هورمون های تیروئید نقش مهمی در سلامت و بازسازی پوست دارند و کاهش این هورمون‌ها موجب کم آبی و کند شدن روند بازسازی سلول های پوستی می‌شود، در نتیجه، پوست فرد خشک، خشن و گاهی پوسته پوسته می‌شود.
ریزش مو و نازک شدن موها
اختلال در سطح هورمون های تیروئید چرخه رشد موها را مختل می‌کند، باعث ریزش شدید مو در اثر تیروئید و ضعیف شدن تار موها شده و موها نازک تر و شکننده تر شده و تراکم کلی آن‌ها کاهش می‌یابد.
یبوست مزمن
هورمون های تیروئید باعث تحریک حرکات دستگاه گوارش می‌شوند و در کم‌کاری تیروئید، حرکات روده کند می‌شود و منجر به یبوست‌های مداوم و آزاردهنده می‌شود.
احساس سرما حتی در هوای معمولی
متابولیسم پایین‌تر باعث کاهش تولید حرارت بدن می‌شود و این حالت منجر به حساسیت بیش از حد به سرما شده و فرد حتی در دماهای معمولی نیز احساس سردی می‌کند.
کند شدن ضربان قلب
کم کاری بر قلب و عروق تأثیر می‌گذارد و می‌تواند ضربان قلب را کندتر کند و این موضوع به احساس ضعف، سرگیجه یا حتی مشکلات قلبی منجر می‌شود.
افزایش کلسترول خون
کاهش سطح هورمون های تیروئید باعث اختلال در متابولیسم چربی‌ها می‌شود و سطح کلسترول بد (LDL) و تری‌گلیسیرید خون افزایش پیدا می‌کند، که می‌تواند خطر بیماری‌های قلبی را بالا ببرد.
درد و خشکی مفاصل یا ماهیچه‌ها
هورمون‌های تیروئید برای عملکرد طبیعی ماهیچه‌ها و مفاصل ضروری هستند و کمبود این هورمون‌ها ممکن است باعث درد، خشکی یا سفتی مفاصل و ضعف عضلانی شود.
افزایش وزن تدریجی و مداوم
حتی بدون تغییر در میزان غذای مصرفی یا فعالیت بدنی، افراد مبتلا به کم کاری به دلیل کاهش متابولیسم و احتباس مایعات، به تدریج دچار افزایش وزن می‌شوند که معمولا کاهش آن نیز دشوار است.
روش‌های درمانی برای کنترل وزن در افراد مبتلا به تیروئید
کنترل وزن در افراد مبتلا به مشکلات تیروئید، به ویژه کم کاری تیروئید، نیازمند رویکردی چند جانبه و دقیق است و روش های درمانی در این زمینه شامل موارد زیر می‌شوند:
درمان دارویی با هورمون جایگزین
اصلی‌ترین روش درمان کم‌کاری تیروئید، مصرف داروهایی مانند لووتیروکسین است که هورمون تیروئید را به‌صورت مصنوعی جایگزین می‌کند. این دارو باعث تنظیم سطح هورمون‌ها و بهبود متابولیسم بدن می‌شود و در نتیجه می‌تواند به تثبیت وزن کمک کند.
تنظیم رژیم غذایی
داشتن رژیم غذایی متعادل و سرشار از مواد مغذی، به خصوص غذاهای غنی از ید، سلنیوم و روی، در بهبود عملکرد تیروئید نقش مؤثری دارد و پرهیز از غذاهای بسیار چرب، شیرین و فرآوری‌شده نیز برای کنترل وزن ضروری است.
افزایش فعالیت بدنی
فعالیت بدنی منظم، مانند پیاده‌روی، شنا یا یوگا به افزایش مصرف انرژی و بهبود متابولیسم کمک می‌کند و همچنین ورزش باعث حفظ توده عضلانی و کاهش احتباس مایعات در بدن می‌شود.
پیگیری دقیق پزشکی
بررسی منظم سطح هورمون های تیروئید از طریق آزمایش خون و تنظیم دوز دارو با نظر پزشک، برای کنترل وزن و جلوگیری از عوارض جانبی ضروری است.
مدیریت استرس
استرس می‌تواند عملکرد تیروئید را مختل کند و روند کاهش وزن را دشوارتر کند، تکنیک های آرام سازی، مدیتیشن و خواب کافی می‌توانند به کاهش استرس کمک کنند.
سوالات متداول
افزایش وزن ناشی از تیروئید به طور کامل قابل پیشگیری نیست، اما با تشخیص زودهنگام، مصرف داروهای مناسب، رژیم غذایی سالم و ورزش منظم می‌توان آن را تا حد زیادی کنترل کرد.
رژیم غذایی مناسب برای تیروئید شامل مصرف ید، سلنیوم، روی، پروتئین‌های سالم، سبزیجات و غلات کامل است و باید از غذاهای چرب، قندی و فرآوری‌شده پرهیز شود.
در نهایت…
تیروئید نقش مهمی در تنظیم متابولیسم و کنترل وزن دارد و اختلالات آن، به‌ویژه کم کاری، می‌تواند باعث افزایش وزن شود، اگرچه این نوع افزایش وزن به طور کامل قابل پیشگیری نیست، اما با تشخیص به موقع، مصرف داروهای مناسب، رژیم غذایی متعادل و فعالیت بدنی منظم، می‌توان تا حد زیادی آن را کنترل کرد، آگاهی از علائم و پیگیری وضعیت تیروئید نقش کلیدی در حفظ سلامت و جلوگیری از عوارض جانبی اضافی ایفا می‌کند.
