سردردهای مکرر نشانه‌ای از اختلالات تیروئیدی است؟ بسیاری از افراد، سردرد را تنها به دلایل ساده‌ای مثل کم خوابی یا استرس نسبت می‌دهند، اما گاهی منبع اصلی این دردها در عمق غده‌ای کوچک به نام تیروئید پنهان است، این غده با ترشح هورمون‌های حیاتی نقش مهمی در عملکرد مغز، اعصاب و تنظیم انرژی بدن دارد و هرگونه اختلال در آن به شکل سردردهای مزمن، میگرن یا احساس سنگینی در سر بروز می‌کند، آیا وقت آن نرسیده که علت واقعی سردردها را جدی تر بررسی کنیم؟
تأثیر هورمون های تیروئیدی بر سیستم عصبی و مغز
هورمون‌های تیروئیدی، به ویژه T3 و T4 نقش کلیدی در رشد، عملکرد و تعادل سیستم عصبی و مغز ایفا می‌کنند و این هورمون‌ها در تنظیم متابولیسم سلول‌های عصبی، انتقال پیام‌های عصبی و حفظ عملکرد شناختی مؤثرند، در دوران رشد، کمبود این هورمون‌ها منجر به عقب ماندگی ذهنی یا اختلالات تکاملی می‌شود و در بزرگسالی نیز، اختلالات تیروئیدی باعث بروز مشکلاتی مانند کاهش تمرکز، افسردگی، اضطراب، خستگی ذهنی و حتی سردردهای مزمن می‌شوند، بنابراین سلامت تیروئید به طور مستقیم با سلامت مغز و اعصاب در ارتباط است.
بیشتر بخوانید: راز ارتباط بین تیروئید و چاقی
علل سردرد در کم کاری تیروئید
کم کاری تیروئید از طریق چندین مکانیسم باعث بروز سردرد می‌شود و مهم ترین علل عبارت‌اند از:
کاهش متابولیسم عمومی بدن
در افراد مبتلا به کم کاری تیروئید، سطح هورمون‌های T3 و T4 کاهش می‌یابد و این هورمون‌ها مسئول تنظیم سرعت سوخت و ساز بدن هستند، کاهش آن‌ها منجر به کندی فعالیت‌های فیزیولوژیک، از جمله در مغز و سیستم عصبی می‌شود و این کندی باعث ایجاد احساس کندی، سنگینی ذهن، و در نهایت سردرد می‌شود , اغلب افراد این نوع سردرد را به صورت مزمن و با شدت متوسط تجربه می‌کنند.
افزایش احتباس مایعات و ورم
یکی از اثرات رایج کم کاری تیروئید، تجمع آب و نمک در بافت‌های بدن است و می‌تواند در اطراف مغز نیز رخ دهد و منجر به افزایش فشار داخل جمجمه شود، در نتیجه، فرد دچار سردردهایی می‌شود که معمولا در صبح‌ها شدیدتر هستند و با تغییر وضعیت مثلا هنگام بلند شدن یا دراز کشیدن تغییر می‌کنند.
افسردگی و اختلالات خلقی
کم کاری تیروئید اغلب با اختلالاتی مانند افسردگی، اضطراب و بی‌قراری همراه است و این حالت های روانی باعث ایجاد سردردهای تنشی می‌شوند که معمولا با فشار در ناحیه پیشانی یا پشت سر همراه هستند و سردردهای تنشی از شایع‌ترین انواع سردرد در افراد دچار اختلالات خلقی هستند و ممکن است روزها ادامه پیدا کنند.
ضعف و گرفتگی عضلات گردن و شانه
کاهش عملکرد تیروئید باعث ضعف عضلات، به ویژه در ناحیه گردن، شانه و کمر می‌شود و عضلات ضعیف به راحتی دچار گرفتگی و تنش می‌شوند که این تنش‌ها به اعصاب ناحیه سر فشار وارد کرده و باعث بروز سردردهای مکانیکی می‌شوند، این نوع سردرد با نشستن طولانی یا وضعیت نادرست تشدید می‌شود.
اختلال در خواب و خستگی مزمن
بی‌خوابی یا خواب بی‌کیفیت یکی از مشکلات شایع در افراد با کم کاری تیروئید است، خواب ناکافی باعث افزایش تحریک پذیری سیستم عصبی و کاهش تحمل بدن در برابر درد می‌شود و همچنین خستگی مفرط ناشی از اختلالات خواب شدت سردرد را افزایش می‌دهد و این سردردها معمولا در طول روز ادامه دارند و به استراحت شبانه پاسخ مناسبی نمی‌دهند.
رابطه بین پرکاری تیروئید و سردرد
پرکاری تیروئید نیز مانند کم کاری تیروئید با بروز سردرد همراه است، هرچند مکانیسم ایجاد آن متفاوت است که در ادامه بررسی می‌کنیم:
افزایش متابولیسم و تحریک پذیری سیستم عصبی
در پرکاری تیروئید، سطح هورمون های تیروئیدی در بدن افزایش می‌یابد و باعث بالا رفتن متابولیسم کلی می‌شود، این وضعیت، سیستم عصبی مرکزی را در حالت تحریک پذیری مداوم قرار می‌دهد و نتیجه آن به شکل سردردهای تپشی، اضطراب، بی‌خوابی و حساسیت به نور و صدا ظاهر شود؛ علائمی که شباهت زیادی به میگرن دارند.
تپش قلب و افزایش فشار خون
پرکاری تیروئید اغلب با افزایش ضربان قلب و فشار خون همراه است و این دو عامل باعث افزایش فشار در عروق مغزی شده و در نتیجه، سردردهایی به‌ویژه در ناحیه پیشانی یا پشت سر ایجاد می‌کنند که گاهی بیماران احساس می‌کنند نبض یا ضربان را در سر خود حس می‌کنند.
اختلال خواب و بی‌قراری
هورمون های تیروئیدی بالا باعث بی‌خوابی، تحریک پذیری و بی‌قراری ذهنی می‌شوند و این وضعیت نه تنها باعث خستگی شدید روزانه می‌شود، بلکه می‌تواند آستانه تحمل درد را کاهش داده و منجر به سردردهای مزمن یا سردردهای تنشی شود.
تأثیر روانی پرکاری تیروئید
بیماران مبتلا به پرکاری تیروئید دچار اضطراب، استرس و نوسانات خلقی می‌شوند و این اختلالات روانی به تنهایی می‌توانند محرک بروز سردرد باشند و بسیاری از این سردردها ماهیت احساسی و تنشی دارند و به درمان دارویی یا آرام سازی روان پاسخ می‌دهند.
عدم تعادل الکترولیتی و تغذیه‌ای
در برخی موارد شدید، پرکاری تیروئید باعث کاهش ذخایر الکترولیتی مانند منیزیم و پتاسیم می‌شود و این عدم تعادل شیمیایی در بدن ممکن است به گرفتگی عضلات و سردرد منجر شود.
تفاوت نوع سردرد در اختلالات تیروئیدی
تفاوت نوع سردرد به شدت به نوع اختلال کم کاری یا پرکاری و پاسخ بدن بیمار بستگی دارد که در ادامه، تفاوت‌های کلیدی انواع سردرد در این دو وضعیت توضیح داده شده است:
کم کاری
نوع سردرد بیشتر به شکل سردردهای تنشی یا احساس سنگینی در سر بروز می‌کند و درد معمولا مداوم، منتشر و بدون ضربان است و ممکن است از ناحیه گردن یا پشت سر آغاز شده و به نواحی دیگر سر کشیده شود، علائم دیگری از قبیل خستگی، خواب آلودگی، افسردگی، کاهش تمرکز، احساس سرما و خشکی پوست نیز به همراه دارد، معمولا صبح‌ها شدیدتر است و در طول روز ادامه دارد.
پرکاری
نوع سردرد بیشتر به شکل سردردهای ضربانی یا شبیه به میگرن ظاهر می‌شود و درد تپنده، ناگهانی و گاهی همراه با حساسیت به نور و صدا و یک طرفه یا دوطرفه است.
علائم دیگری از قبیل تپش قلب، اضطراب، بی‌خوابی، کاهش وزن، تحریک‌پذیری و تعریق زیاد را نیز به همراه دارد و سردردها ممکن است در زمان‌های مختلف روز ظاهر شوند و اغلب با استرس یا کم خوابی تشدید می‌شوند.
بیشتر بخوانید: آزمایش تیروئید
نقش درمان تیروئید در کاهش سردرد
درمان اختلالات تیروئید نقش بسیار مؤثری در کاهش و حتی رفع سردردهای ناشی از این اختلالات ایفا می‌کند و از آن جایی که سردرد در بسیاری از بیماران تیروئیدی، نتیجه‌ی مستقیم اختلال در سطح هورمون‌ها، تغییرات متابولیکی و فشارهای عصبی است، تنظیم عملکرد تیروئید اغلب موجب بهبود علائم می‌شود، در ادامه نقش درمان تیروئید در کاهش سردرد را بررسی می‌کنیم:
تنظیم هورمون ها و کاهش تحریک پذیری عصبی
با مصرف داروهای تیروئیدی مانند لووتیروکسین در کم کاری یا داروهای ضد تیروئید در پرکاری، سطح هورمون‌ها به تعادل می‌رسد و این تعادل موجب کاهش تحریک پذیری سیستم عصبی، بهبود تمرکز، کاهش اضطراب و در نتیجه، کاهش دفعات و شدت سردردها می‌شود.
کاهش علائم همراه مؤثر بر سردرد
بسیاری از علائمی که به تشدید سردرد کمک می‌کنند مانند بی‌خوابی، افسردگی، تپش قلب، ضعف عضلانی یا خستگی مزمن با درمان مؤثر تیروئید بهبود می‌یابند و این بهبود کلی وضعیت بدن، زمینه سردرد را نیز تضعیف می‌کند.
کاهش وابستگی به داروهای ضددرد و آرام بخش
وقتی علت اصلی سردرد یعنی اختلال تیروئید درمان شود، نیاز به مصرف مسکن‌ها یا داروهای آرام بخش کمتر شده و عوارض جانبی دارویی نیز کاهش می‌یابد.
پیشگیری از پیشرفت علائم عصبی
درمان به موقع و مناسب اختلالات تیروئیدی از بروز مشکلات پیچیده تری مانند افزایش فشار داخل جمجمه، اختلالات خلقی پایدار یا سردردهای مزمن مقاوم به درمان جلوگیری می‌کند.
چه زمانی به پزشک مراجعه کنیم؟
در صورتی که دچار سردردهای مکرر یا مزمن هستید و هم زمان علائمی مانند خستگی مفرط، تغییرات خلق‌وخو، ریزش مو، افزایش یا کاهش وزن بی‌دلیل، بی‌خوابی، ضربان قلب نامنظم یا اختلال در تمرکز را تجربه می‌کنید، احتمال وجود مشکل در عملکرد تیروئید وجود دارد و باید هرچه سریع تر به پزشک مراجعه کنید.
همچنین اگر در حال مصرف داروهای تیروئیدی هستید و سردردها به تدریج شدیدتر یا مداوم‌تر می‌شوند، ممکن است دوز دارو نیاز به تنظیم داشته باشد، در این شرایط، پیگیری پزشکی الزامی است.
در مجموع، اگر سردردها به همراه علائم غیرعادی دیگر ظاهر شوند یا در روند زندگی روزمره اختلال ایجاد کنند، مراجعه به بهترین متخصص غدد یا داخلی کاملا ضروری است، تشخیص به موقع از بروز عوارض جدی جلوگیری می‌کند.
چه تفاوتی بین سردرد تیروئیدی و سردرد معمولی وجود دارد؟
سردرد تیروئیدی نتیجه اختلال در عملکرد غده تیروئید است و با علائم سیستمیک همراه است، در حالی که سردردهای معمولی اغلب ناشی از عوامل محیطی، استرس، کم‌خوابی یا تغذیه هستند، شناخت تفاوت‌های این دو نوع سردرد در تشخیص و درمان دقیق‌تر نقش کلیدی دارد:
| ویژگی | سردرد تیروئیدی | سردرد معمولی |
| نوع درد | سنگین، مزمن یا تپنده وابسته به نوع اختلال تیروئید | تنشی، میگرنی یا ضربانی |
| همراهی با علائم دیگر | بله؛ خستگی، افسردگی، اختلال خواب، ریزش مو، نوسان وزن | معمولا بدون علائم سیستمیک |
| پاسخ به مسکن‌ها | ضعیف یا موقتی؛ نیازمند درمان زمینه‌ای تیروئید | اغلب با مسکن‌ها قابل کنترل |
| الگوی بروز | مداوم یا تکرارشونده؛ گاه صبحگاهی یا با استرس تشدید می‌شود. | اغلب موقعیت محور یا وابسته به سبک زندگی |
| ارتباط با هورمون‌ها | مستقیم؛ ناشی از عدم تعادل T3 و T4 | غیرمستقیم یا بدون ارتباط |
سوالات متداول
در برخی موارد، مخصوصا در شروع درمان یا تنظیم نادرست دوز دارو، ممکن است بیمار دچار سردرد شود. با تنظیم مجدد دوز، این عارضه معمولا برطرف می‌شود.
به‌خودی خود خطرناک نیست، اما نشانه‌ای از اختلال زمینه‌ای مهم است که در صورت عدم درمان می‌تواند عوارض جدی‌تری ایجاد کند.
در نهایت…
اختلالات تیروئیدی نقش مهمی در بروز یا تشدید سردردهای مزمن و تنشی ایفا می‌کنند، چه در کم‌کاری و چه در پرکاری تیروئید، عدم تعادل هورمونی بر سیستم عصبی تأثیر گذاشته و ممکن است به سردردهایی با الگوهای مختلف منجر شود و شناخت ارتباط میان سردرد و تیروئید، کلید تشخیص و درمان مؤثر است، پیگیری پزشکی و تنظیم هورمون‌ها علائم را به طور قابل توجهی کاهش می‌دهد.
