چربی خون یکی از مشکلات شایعی است که این روزها بسیاری از افراد با آن دست و پنجه نرم می‌کنند، بدون آنکه شاید از وجود آن آگاه باشند، چربی‌های موجود در خون، در حالت طبیعی برای بدن ضروری هستند و در ساختار سلول‌ها و تولید انرژی نقش دارند، اما زمانی که میزان این چربی‌ها از حد مجاز بالاتر می‌رود، به تهدیدی جدی برای سلامت قلب و عروق تبدیل می‌شوند و بالا بودن آن به تدریج زمینه ساز بیماری‌های خطرناکی مانند گرفتگی رگ‌ها، سکته قلبی و مغزی می‌شود.
چربی خون چیست؟
به مقدار چربی‌هایی گفته می‌شود که در جریان خون ما وجود دارند و نقش مهمی در عملکرد بدن ایفا می‌کنند، این چربی‌ها شامل موادی به نام کلسترول و تری‌گلیسرید هستند، بدن ما به مقدار مشخصی از این چربی‌ها نیاز دارد تا بتواند سلول‌ها را بسازد، هورمون تولید کند و انرژی کافی داشته باشد، اما وقتی میزان این چربی‌ها بیش از حد طبیعی بالا برود، به آن چربی خون بالا گفته می‌شود که برای سلامت بدن خطرناک است و گاهی بدون علامت است و شاید سال‌ها تشخیص داده نشود، اما به مرور زمان باعث تجمع چربی در دیواره رگ‌ها شده و راه عبور خون را تنگ می‌کند.
علت بالا بودن چربی خون
ناشی از ترکیبی از عوامل ژنتیکی و سبک زندگی نادرست است و برخی از علل رایج عبارتند از:
- مصرف زیاد غذاهای پرچرب، غذاهای حاوی چربی های اشباع شده مثل گوشت های چرب، لبنیات پرچرب و چربی های ترانس موجود در غذاهای فرآوری شده و فست فودها باعث افزایش کلسترول بد (LDL) و تری‌گلیسریدها می‌شود.
- فعالیت بدنی کم یا بی تحرکی منجر به افزایش تری گلیسریدها و کاهش کلسترول خوب (HDL) می‌شود.
- داشتن وزن اضافی و چربی های شکمی، خطر افزایش را بالا می‌برد.
- برخی افراد به دلیل وراثت، مستعد افزایش چربی خون هستند و این افراد حتی با رعایت یک رژیم غذایی سالم و فعالیت بدنی مناسب، سطح چربی خون بالا دارند.
- سیگار کشیدن باعث کاهش کلسترول خوب و افزایش کلسترول بد می‌شود.
- برخی بیماری ها مانند دیابت نوع 2، پرکاری تیروئید، بیماری های کلیوی و فشار خون بالا به افزایش آن منجر می‌شوند.
- مصرف زیاد الکل باعث افزایش تری‌گلیسریدها و سطح کلسترول و حتی تجمع چربی در سطح کبد می‌شود.
علائم چربی خون بالا
این عارضه علائم مشخصی ندارد که شما سریع بتوانید متوجه این بیماری شوید، به همین دلیل بسیاری از افراد از وضعیت خود بی خبر هستند تا زمانی که مشکلات جدی تری مانند بیماری های قلبی یا سکته های مغزی بروز پیدا کنند و برخی از علائمی که احتمال دارد، شما احساس کنید.
- درد قفسه سینه یکی از علائم مهم است که باعث تنگی رگ های قلب و محدود شدن جریان خون به قلب می‌شود.
- در صورت ایجاد مشکلات در رگ های خونی، فرد دچار تنگی نفس یا احساس خستگی غیرعادی می‌شود.
- در برخی موارد، انسداد رگ ها به دلیل چربی به گردش خون در اندام ها آسیب می‌رساند و درد یا بی‌حسی در پاها ایجاد می‌کند.
- در برخی موارد، چربی های اضافی به صورت زردی های کوچک به ویژه در نواحی اطراف چشم یا بر روی آرنج ها نمایان می‌شوند.
- در صورت بالا بودن چربی خون به مدت طولانی، رگ های خونی به طور کامل مسدود می‌شوند که منجر به سکته مغزی یا حمله قلبی می‌شود.
انواع چربی خون
شامل چند نوع چربی مختلف است که در خون وجود دارند، این چربی ها به طور کلی به سه دسته اصلی تقسیم می‌شوند:
کلسترول LDL یا کلسترول بد
این نوع کلسترول به عنوان کلسترول بد شناخته می‌شود، LDL چربی را از کبد به سایر بخش های بدن حمل می‌کند و وقتی سطح LDL بالا باشد، در دیواره رگ ها رسوب کرده و باعث ایجاد پلاک هایی می‌شود که به تنگی و انسداد رگ ها منجر می‌شود، این وضعیت خطر ابتلا به بیماری های قلبی و سکته مغزی را افزایش می‌دهد.
کلسترول HDL یا کلسترول خوب
این نوع کلسترول به عنوان کلسترول خوب شناخته می‌شود، HDL وظیفه حمل چربی اضافی و کلسترول را از رگ ها به کبد برای تجزیه و دفع دارد و سطح بالای HDL به محافظت از رگ ها کمک کرده و خطر ابتلا به بیماری های قلبی را کاهش می‌دهد.
تری‌گلیسریدها
تری‌گلیسریدها نوع دیگری از چربی در خون هستند که از کالری های اضافی که بدن به مصرف نمی‌رساند، تشکیل می‌شوند، این چربی ها انرژی ذخیره شده در بدن هستند و سطح بالای تری گلیسریدها خطر ابتلا به بیماری های قلبی و سکته مغزی را افزایش می‌دهد البته در صورتی که همراه با سطح پایین HDL و یا سطح بالای LDL باشد.
تشخیص چربی خون
تشخیص از طریق آزمایش خون به نام تست پروفایل لیپیدی انجام می‌شود و در این آزمایش، سطح سه نوع چربی خون LDL ،HDL و تری گلیسریدها اندازه گیری می‌شود، برای انجام این آزمایش، باید ناشتا باشید تا نتایج دقیق تری به دست آید و پزشک با بررسی این نتایج سطح چربی خون شما را ارزیابی کرده و در صورت لزوم، برای کنترل آن پیشنهادات درمانی مانند تغییرات در رژیم غذایی، ورزش یا مصرف دارو را ارائه می‌دهد، این آزمایش هر چند سال یک بار برای بزرگسالان انجام می‌شود تا وضعیت بررسی شود.
روش های درمان چربی خون
درمان شامل تغییرات در سبک زندگی و در برخی موارد، مصرف داروها است، برخی از روش های اصلی درمان عبارتند از:
تغییرات در رژیم غذایی
- کاهش مصرف غذاهایی مانند گوشت های چرب، لبنیات پرچرب و غذاهای فرآوری شده به کاهش سطح LDL کمک می‌کند.
- مصرف چربی های غیر اشباع مانند امگا ۳ که در ماهی های چرب، دانه ها و آجیل ها یافت می‌شود، به افزایش کلسترول HDL و کاهش تری گلیسریدها کمک می‌کند.
- مصرف مواد غذایی سرشار از فیبر مانند سبزیجات، میوه‌ها، غلات کامل و حبوبات به کاهش سطح کلسترول و تری‌گلیسریدها کمک می‌کند.
ورزش منظم
انجام ورزش های هوازی مانند پیاده روی، دویدن، شنا یا دوچرخه سواری حداقل ۳۰ دقیقه در بیشتر روزهای هفته به افزایش سطح HDL و کاهش LDL و تری‌گلیسریدها کمک می‌کند.
کنترل وزن
کاهش وزن اضافی تاثیر زیادی در کاهش چربی خون دارد، حتی کاهش ۵ الی ۱۰ درصد از وزن بدن به بهبود این عارضه کمک می‌کند.
قطع مصرف دخانیات و کاهش مصرف الکل
ترک سیگار و کاهش مصرف الکل به بهبود سطح کلسترول و کاهش خطر ابتلا به بیماری های قلبی کمک می‌کند.
مصرف داروها
در صورتی که تغییرات سبک زندگی کافی نباشد یا سطح چربی خون بسیار بالا باشد، پزشک داروهایی مانند استاتین‌ها، فایبریدها یا مهارکننده‌های جذب کلسترول را تجویز می‌کند تا به کاهش سطح LDL و تری‌گلیسریدها کمک کنند.
پیشگیری از بالا رفتن چربی خون
پیشگیری به ترکیبی از تغییرات در سبک زندگی، تغذیه سالم و فعالیت بدنی منظم نیاز دارد و به عنوان مثال:
- کاهش مصرف چربی‌های اشباع‌شده و ترانس
- افزایش مصرف چربی‌های سالم
- افزایش مصرف فیبر
- ورزش منظم
- کنترل وزن
- اجتناب از مصرف دخانیات و محدود کردن مصرف الکل
- کنترل استرس
- چکاپ‌های منظم
عوارض چربی خون بالا
چربی خون بالا یکی از عوامل اصلی بروز بیماری‌های قلبی است و با افزایش کلسترول LDL و تری گلیسریدها، باعث رسوب چربی در رگ‌ها و ایجاد آترواسکلروز می‌شود و این وضعیت جریان خون به قلب و مغز را محدود کرده و خطر آنژین، سکته قلبی و مغزی را افزایش می‌دهد و همچنین، با انسداد رگ‌ها، فشار خون بالا رفته و کلیه‌ها آسیب می‌بینند، چربی خون بالا ممکن است به پرفشاری ریه و اختلال در گردش خون اندام‌ها نیز منجر شود.
سوالات متداول
تغذیه ناسالم، کم‌تحرکی، چاقی، مصرف سیگار، عوامل ژنتیکی و برخی بیماری‌ها مانند دیابت عامل بروز این مشکل هستند..
بله، در برخی موارد ممکن است زمینه‌ی ژنتیکی داشته باشد و در خانواده منتقل شود.
بله، در صورت عدم کنترل منجر به سکته مغزی، حمله قلبی، بیماری کلیوی و مشکلات عروقی جدی می‌شود.
در نهایت…
چربی خون بالا یک عامل خاموش اما جدی برای بروز بیماری‌های قلبی، سکته مغزی، نارسایی کلیوی و مشکلات عروقی است و با کنترل سبک زندگی، تغذیه سالم، ورزش منظم و در صورت نیاز مصرف دارو می‌توان سطح چربی خون را کاهش داد و از عوارض خطرناک آن پیشگیری کرد، تشخیص زودهنگام و پیگیری درمانی منظم نقش مهمی در حفظ سلامت قلب و عروق دارد.
