کم کاری تیروئید یکی از شایع‌ترین اختلالات غدد درون‌ریز است که در آن غده تیروئید نمی‌تواند به اندازه کافی هورمون تولید کند و این بیماری به طور آهسته و بی‌صدا پیشرفت کرده و فرد تا مدت‌ها متوجه آن نمی‌شود، خستگی مداوم، افزایش وزن بدون دلیل، خشکی پوست و افسردگی تنها بخشی از علائم این اختلال هستند، اما آیا می‌دانستید یک درمان ساده می‌تواند زندگی شما را به حالت عادی بازگرداند؟ در ادامه با دلایل، علائم و روش‌های قطعی درمان کم‌کاری تیروئید آشنا می‌شویم.
تیروئید کم کار چیست؟
تیروئید کم کار یا هیپوتیروئیدیسم وضعیتی است که در آن غده تیروئید نتواند مقدار کافی از هورمون‌های تیروئیدی را برای نیاز بدن تولید کند، این هورمون‌ها وظیفه تنظیم سوخت و ساز بدن را بر عهده دارند و زمانی که میزان این هورمون‌ها کاهش می‌یابد، عملکرد بسیاری از اندام‌ها کند شده و بدن دچار اختلالاتی می‌شود، این مشکل باید حتما تحت درمان قرار بگیرد و اگر جدی گرفته نشوند، حتما به مرور زمان عوارض زیادی به همراه خواهد داشت.
علت بروز تیروئید کم کار
علت بروز تیروئید کم کار به دلایل مختلفی بستگی دارد که در ادامه بیشتر با آن ها آشنا شوید:
بیماری هاشیموتو
شایع ترین دلیل کم کاری تیروئید، بیماری هاشیموتو است که در این بیماری، سیستم ایمنی بدن به اشتباه به غده تیروئید حمله می‌کند و باعث آسیب دیدن آن می‌شود و در نتیجه، تیروئید نمی‌تواند هورمون کافی تولید کند.
جراحی تیروئید
اگر به دلایلی مانند گره‌های تیروئیدی، تومور یا پرکاری تیروئید، بخشی یا تمام غده تیروئید با جراحی برداشته شود، تولید هورمون‌ها کاهش می‌یابد و کم‌کاری ایجاد می‌شود.
درمان با ید رادیواکتیو
برای درمان پرکاری تیروئید یا برخی سرطان‌های تیروئید از ید رادیواکتیو استفاده می‌شود و احتمال دارد که این روش به بافت تیروئید آسیب برساند و در نتیجه منجر به کم‌کاری شود.
کمبود ید در رژیم غذایی
ید ماده‌ای ضروری برای تولید هورمون‌های تیروئیدی است که در مناطقی که مصرف ید کافی نیست، مثلا استفاده نکردن از نمک یددار، احتمال بروز کم‌کاری بیشتر می‌شود.
اختلالات مادرزادی
برخی نوزادان به صورت مادرزادی با تیروئید کم کار متولد می‌شوند که اگر زود تشخیص داده نشود، رشد جسمی و ذهنی آن‌ها را مختل می‌کند.
بیماری‌های هیپوفیز یا هیپوتالاموس
اگر غده هیپوفیز یا هیپوتالاموس که دستور ترشح هورمون تیروئید را می‌دهند نیز دچار مشکل شوند، ممکن است تیروئید به درستی کار نکند.
علائم کم کاری تیروئید
تیروئید کم کار درست همانند سایر بیماری های تیروئیدی دارای علامت هایی است که در ادامه ذکر خواهیم کرد:
برای دریافت نوبت از دکتر فاطمه عباسی با شماره ۰۹۳۸۳۵۴۳۹۰۰ یا ۰۲۱۲۲۳۷۸۳۹۹ تماس بگیرید.
• خستگی مداوم
• افزایش وزن بی دلیل
• احساس سرما
• خشکی پوست
• یبوست
• ریزش مو
• پف کردگی صورت
• گرفتگی صدا
• ضربان قلب کند
• افسردگی
• فراموشی و کندی ذهن
• تورم غده تیروئید یا گواتر
• اختلال در قاعدگی
• نازکی و شکنندگی ناخن‌ها
• درد و سفتی عضلات
• ورم دست و پاها
• خواب‌آلودگی بیش از حد
• کاهش میل جنسی
• اختلال در باروری
تشخیص تیروئید کم کار
تشخیص تیروئید کم کار فرآیندی است که با توجه به علائم بالینی و آزمایش‌های دقیق خون انجام می‌شود و مهم‌ترین آزمایش برای ارزیابی عملکرد تیروئید، اندازه‌گیری سطح هورمون TSH یا همان هورمون محرک تیروئید است، در کم کاری تیروئید، سطح TSH بالا می‌رود زیرا غده هیپوفیز تلاش می‌کند با تحریک بیشتر، تیروئید را وادار به تولید هورمون کند.
در کنار TSH، میزان هورمون‌های تیروکسین T4 و گاهی تری یدوتیرونین T3 نیز بررسی می‌شود، در کم کاری تیروئید، سطح T4 کاهش می‌یابد و در مواردی که پزشک به بیماری‌های خود ایمنی مانند هاشیموتو مشکوک باشد، اندازه‌گیری آنتی بادی‌های ضد تیروئید مانند Anti-TPO نیز درخواست می‌شود، علاوه بر آزمایش خون، در برخی شرایط خاص، سونوگرافی تیروئید برای ارزیابی ساختار و اندازه غده نیز انجام می‌شود تا وجود گره‌ها یا التهاب مشخص شود.
گاهی در موارد نادر، آزمایش‌های تصویربرداری پیشرفته یا بررسی عملکرد محور هیپوفیز تیروئید نیز ضروری خواهد بود و به طور کلی، تشخیص زودهنگام و دقیق کم کاری تیروئید از اهمیت زیادی برخوردار است تا با شروع به موقع درمان، عوارض ناشی از این بیماری کنترل شود.
درمان کم کاری تیروئید
درمان کم کاری تیروئید به هدف جایگزینی هورمون‌های تیروئیدی و بازگرداندن عملکرد طبیعی بدن انجام می‌شود، در ادامه، روش‌های درمانی کم‌کاری تیروئید را به طور کامل توضیح می‌دهم:
درمان دارویی با لووتیروکسین
پایه اصلی درمان استفاده از داروی لووتیروکسین است که شکل مصنوعی هورمون تیروکسین (T4) است و این دارو باعث جایگزینی هورمون‌های کمبود تیروئید شده و سطح متابولیسم بدن را به حالت طبیعی بازمی‌گرداند، دوز دارو بسته به شرایط فرد از قبیل سن، وزن، شدت بیماری، سلامت قلب و بیماری‌های زمینه‌ای توسط پزشک تعیین می‌شود.
درمان معمولا با دوز کم آغاز شده و به تدریج تنظیم می‌شود تا از بروز عوارض جلوگیری گردد و مصرف روزانه دارو باید صبح با معده خالی و حداقل ۳۰ دقیقه قبل از غذا باشد تا جذب کامل صورت گیرد.
پایش منظم آزمایشگاهی
پس از شروع درمان، پزشک برای ارزیابی اثربخشی درمان، آزمایش‌های TSH و T4 را تجویز می‌کند، هدف از این آزمایش‌ها، اطمینان از کافی بودن دوز دارو و تعادل عملکرد تیروئید است و در صورت نیاز، دوز دارو تنظیم یا تغییر داده می‌شود.
توجه به تداخل دارویی و مکمل‌ها
برخی داروها و مکمل‌ها مانند آهن، کلسیم، سویا، داروهای ضداسید، و کلستیرامین ممکن است جذب لووتیروکسین را کاهش دهند و باید این مواد حداقل ۴ ساعت با فاصله از مصرف لووتیروکسین مصرف شوند.
درمان علت زمینه‌ای در برخی موارد خاص
اگر کم‌کاری تیروئید ناشی از کمبود ید باشد، مصرف ید از طریق رژیم غذایی یا مکمل‌ها ممکن است مؤثر است، با این حال، در بیشتر موارد برای کم‌کاری تیروئید، درمان دارویی بلندمدت نیاز است.
درمان در دوران بارداری
نیاز به هورمون تیروئید در بارداری افزایش می‌یابد و ممکن است دوز دارو در این دوره نیاز به افزایش داشته باشد، تنظیم دقیق دوز در بارداری برای پیشگیری از آسیب به جنین بسیار حیاتی است.
اصلاح سبک زندگی و رژیم غذایی
رژیم غذایی متعادل با مصرف کافی پروتئین، سبزیجات، میوه و مواد معدنی مانند سلنیوم، روی، آهن و ید به بهبود عملکرد تیروئید کمک می‌کند و ورزش منظم نیز به بهبود سطح انرژی، کنترل وزن و کاهش افسردگی ناشی از کم‌کاری تیروئید کمک می‌کند.
عوارض تیروئید کم کار
تیروئید کم کار در صورت درمان نشدن حتما عوارض گسترده و جدی برای سلامت فرد به همراه خواهد داشت، یکی از مهم ترین پیامدهای این بیماری، افزایش سطح کلسترول خون و در نتیجه بالا رفتن خطر ابتلا به بیماری‌های قلبی و عروقی است و همچنین کم‌کاری طولانی مدت تیروئید باعث کندی متابولیسم بدن می‌شود که چاقی را به همراه دارد.
از سوی دیگر، اختلال در عملکرد ذهنی مانند کاهش تمرکز، کندی حافظه، افسردگی و حتی اختلالات خلقی مزمن از دیگر عوارض شایع این بیماری است، در زنان، کم‌کاری تیروئید موجب نامنظمی قاعدگی، ناباروری و در دوران بارداری منجر به عوارضی همچون سقط جنین، زایمان زودرس و اختلالات رشد جنین می‌گردد و در موارد شدید، افت شدید دمای بدن، کاهش سطح هوشیاری و حتی کما وجود دارد که می‌تواند جان بیمار را تهدید کند.
سوالات متداول
مصرف ید کافی، پرهیز از غذاهای مداخله کننده در جذب دارو مانند سویا و کلم خام و توجه به رژیم غذایی سالم توصیه می‌شود اما درمان اصلی همچنان دارویی است.
در زنان، اختلال در تخمک گذاری و نامنظمی قاعدگی ناشی از کم‌کاری منجر به ناباروری می‌شود که با درمان قابل رفع است.
با تنظیم صحیح دوز دارو و پیگیری منظم، بیماران کم کاری تیروئید می‌توانند زندگی طبیعی و سالمی داشته باشند.
در نهایت…
تیروئید کم کار یک اختلال شایع اما قابل کنترل است که در صورت تشخیص به موقع و درمان مناسب، می‌توان از بروز بسیاری از عوارض جسمی و روحی آن پیشگیری کرد، این بیماری گرچه به ظاهر ساده و خاموش به نظر می‌رسد اما تاثیر عمیقی بر سلامت عمومی بدن دارد و توجه به سلامت تیروئید و همکاری مستمر با پزشک، نقش مهمی در حفظ تعادل بدن و احساس شادابی و انرژی خواهد داشت.
